Schoonheid misleidt in Museum Bredius: met virtuoos perspectief en ‘misvormd’ hoofd koning Karel I

Anoniem, 17e eeuw, Anamorfose Karel I, doek, 44 x 32 cm, particuliere collectie

*Museum Bredius aan de Haagse Hofvijver brengt tot 1 april ‘Schoonheid Misleidt’, een expositie - nadrukkelijk ook bedoeld voor kinderen - over de fascinatie van kunstenaars om publiek te misleiden. Aanleiding was de aanschaf van een nieuwe behuizing voor de zeventiende-eeuwse perspectiefkast uit de verzameling van Abraham Bredius (1855 – 1946), onder veel meer directeur van Het Mauritshuis geweest. Perspectiefkasten – er zijn er nog maar zes ter wereld over, de Haagse is de enige in Nederland - zijn een Hollandse uitvinding van halverwege de zeventiende eeuw. Ze tonen hoe virtuoos een kunstenaar perspectief kon schilderen. Om dat optimaal te kunnen bewonderen moest de beschouwer door een gat kijken.

De kunsthandelaren Hoogsteder – buren van het museum – vonden bij het Venduehuis een deels vroeg zeventiende-eeuws en deels negentiende-eeuws meubel ter vervanging van de kijkdoos die tot recent om de schildering van een navolger van Samuel van Hoogstraten was geplaatst. Deze verbeeldde rondom 1680 in perspectief een typerend Hollands interieur zoals ook talloze malen op ‘gewone’ schilderijen uit die tijd is terug te vinden. Bezoekers kunnen de kast zelf open en dicht doen.

Perspectiefkast navolger Samuel van Hoogstraten, ca. 1689, collectie Museum Bredius, foto Steven Witkam

Onder de andere technieken die op de expositie worden toegelicht zijn anamorfose en trompe l’oeil. Een anonieme kunstenaar maakte in de zeventiende eeuw bijvoorbeeld zo’n anamorfose van het gezicht van de Engelse koning Karel I (1600 – 1649), alleen met behulp van een gebogen spiegel weer goed en herkenbaar in het vizier te krijgen. Cornelius Biltius (1653 – in of na 1683, waarschijnlijk in Duitsland) was een van de sublieme specialisten in trompe l’ oeils, schilderijen van ‘net echt’ die in de volksmond bedriegertjes werden genoemd. Zo schilderen was tijdrovend en kostbaar en daarom vooral populair in hogere kringen. Boltius trok naar Duitsland om te werken voor vorstelijke families.

Naast de voorbeeldige selectie van kunstenaars uit vroeger eeuwen is een glansrol weggelegd voor Jan Berghuis (Den Haag, 1960). De manier waarop hij kijkers naar zijn werk met ‘misleidende’ schoonheid weet te betoveren, is ongelooflijk knap, hij evenaart zijn voorgangers moeiteloos.

De expositie ‘Schoonheid misleidt’ in Museum Bredius (Lange Vijverberg 14, Den Haag) duurt tot en met 1 april. Voor meer informatie: http://www.museumbredius.nl

Cornelis Biltius, 1653 - in of na 1683, Trompe l' oeil van een hazelhoen, gesigneerd: C bilcius fecit '79, collectie kunsthandel Hoogsteder & Hoogsteder