Gedenkkopf eines 'oba', Königreich Benin (Nigeria), 16 Jh. Bronze, Ausstellung Unvergleichlich: Kunst aus Afrika im Bode-Museum (Eigen foto)
*Wie de bronzen kop van een oba (vorst) uit het zestiende-eeuwse Koninkrijk Benin – het huidige Nigeria - tegenkomt in het Bode-Museum in Berlijn, voelt nog zonder het tekstbord gelezen te hebben dat het om een gezagsdrager gaat. Zijn onverzettelijke trekken symboliseren een macht die al voor vele generaties Benin-heersers vanzelf spreekt. De kop - in 1898 verworven door consul Eduard Schmidt - is een van de schatten op de expositie ‘Unvergleichlich: Kunst aus Afrika im Bode-Museum’. Op ongeveer een meter afstand ligt het hoofd van Johannes de Doper, in 1430 in het huidige België gemaakt, het moment van zijn dood ontroerend sterk in eikenhout verbeeld.
De expositie maakt deel uit van de vaste collectie en wil inspireren tot vergelijkingen tussen Afrikaans en Europees, er is ook nog een aparte presentatie. Het oordeel mooi, mooier, mooist hoort hier niet thuis: de duo’s van Afrikaanse en Europese objecten zijn nauw verbonden door thema’s als verzamelgeschiedenis, kolonialisme en gender, maar vooral tijd- en grenzeloos even bijzonder.
Haupt Johannes des Täufers in einer Schüssel (Belgien), erworben1973, Eigentum des Kaiser Friedrich Museumsvereins. (Eigen foto)
Het debat over de legitimiteit van de aanwezigheid van koloniale kunst in musea is ook in Duitsland op gang gekomen: de Deutscher Museumbund kwam eerder dit jaar met de nota ‘Leitfaden zum Umgang mit Sammlungsgut aus kolonialen Kontexten’, een inventarisatie van richtlijnen om de discussie in goede banen te leiden. De Afrikaanse kunst die nu in het Bode-Museum op het Museumsinsel wordt getoond komt uit de collectie van het Ethnologisches Museum, dat met die van het Museum für Asiatische Kunst ergens volgend jaar wordt ondergebracht in het Humboldt Forum aan de overkant.
Evelien Campfens – promovendus op het thema ‘Recht en onrecht in roofkunstkwesties’ – vatte de Duitse koers in een NRC-bijlage van 25 oktober als volgt samen: de nadruk ligt vooral op onderzoek, samenwerking met herkomstgemeenschappen en oplossingen zoals gezamenlijk beheer. Zo onderzoekt het project ‘Geteiltes Wissen’ de herkomst van objecten uit het Amazonegebied en is er ook een onderzoek gaanden naar de herkomst van krijgsbuit uit Tanzania. Wordt vervolgd.
De exposite ‘Unvergleichlich: Kunst aus Afrika im Bode-Museum’ duurt tot en met 2 juni 2019. Voor meer informatie over de Staatliche Museen zu Berlin, op onder meer het Museumsinsel: http://www.smb.museum
Zaaloverzicht, eigen foto
