Cypres in de Leidse Hortus, foto Lucie Th. Vermij
Op 5 juni mogen we de musea weer in. Eindelijk. De afgelopen week waren ‘buitenmusea’ als het Zuiderzeemuseum (Enkhuizen), het Openluchtmuseum (Arnhem) en Archeon (Alphen aan de Rijn) al open. En ook de Hortus Botanicus in Leiden.
Door Lucie Th. Vermij
Een hortus een museum? In Leiden zeggen ze zelf dat ze niet - zoals de meeste musea - een verzameling levenloze voorwerpen beheren, maar een collectie levende planten. In elk geval is de Leidse Hortus wel lid van de branchevereniging van musea, bezoekers met een Museumjaarkaart mogen er gratis in.
De Leidse Hortus is de oudste van Nederland. Eigendom van de Universiteit van Leiden. Hij ligt in de binnenstad, aan het Rapenburg, achter het Academiegebouw. De eerste tuinen werden aangelegd in 1590. De eerste directeur Carolus Clusius kweekte er de eerste grote tulpencollecties van Europa. En de Duitse arts Philipp Franz von Siebold importeerde ongeveer 700 tot dan toe onbekende planten uit Japan en China.
In de bollentuin, foto Lucie Th. Vermij
In de loop der eeuwen werd de tuin steeds verder uitgebreid: tegenwoordig beslaat de Hortus ongeveer vier hectare en vormt nu het groene hart van Leiden. De tuin is opgedeeld in vakken met aparte thema’s. Er zijn een rosarium, een notenveld, een Chinese kruidentuin, een varentuin, een groentetuin, een wintertuin, de Japanse Von Siebold Gedenktuin. En nog veel meer. De voortuin, de Clusiustuin, is het oudste deel uit 1594, nog niet zo lang geleden opnieuw ingericht met nieuwe beplanting.
Zixht op tropische kassen, foto Ralph Reniers
De buitentuin van de Leidse Hortus telt zo’n dertig bomen van meer dan honderd jaar oud. De Goudenregen naast de ingang: deze is al te vinden in een inventaris die Pieter Pauw in 1601 maakte. De tulpenboom, één van de hoogste bomen in de Hortus, staat al sinds 1716 in de voortuin. Dit is het oudste exemplaar in Europa. En een van de meest spectaculaire bomen is de Ginkgo biloba (Japanse notenboom) uit 1785, een van de oudste exemplaren in Nederland. Philipp Franz von Siebold bracht hem mee uit Japan. Ook groeien er twee enorme treurbeuken: vlak naast de vijver. Gewone beuken hebben een brede opgaande groeiwijze, maar bij de treurbeuk buigen de lange, slappe takken naar beneden tot aan de grond.
Om de collectie toegankelijk te maken voor het algemene publiek werkt de Hortus met thema’s. In mei staat ‘de Chinese tuin’ centraal, in juni ‘vleesetende planten’. In de tuin staan borden die een deel van de collectie uitlichten. Het overkoepelende jaarthema dit jaar is ‘Groen Vakmanschap’. Medewerkers vertellen aanstekelijk over hun kennis en vakmanschap, dat doen ze ook online.
Carolus Clusius, de eerste Hortus-directeur, foto Lucie Th. Vermij
Dat de Hortus een tuin is van en voor de wetenschap benadrukt de Systeemtuin, die in 2005 werd aangelegd. Wetenschappers zijn immers al eeuwen doende om het schier oneindige plantenrijk systematisch in te delen. Het is een serie van vijf bedden met de eerste grote stappen in de evolutie van planten en dan 27 bedden met de evolutie van de bloemplanten. Bij elk bed staat wetenschappelijke informatie in het Engels en Nederlands.
En dit is allemaal alleen nog maar buiten. De grootste schatten zijn te vinden in de kassen, die je als bezoeker van slechts het ‘buitenmuseum’ moet missen. In de kassen vind je de spectaculaire kroonjuwelen van de Hortus, zoals de reuzenwaterlelie die rond 1850 in het Amazonegebied ontdekt werd, en meteen razend populair was. In de Leidse Hortus bloeit hij al meer dan honderd jaar. Of de Reuzenaronskelk. Wanneer die bloeit schijnt de Hortus op zijn kop te staan vanwege de kleur en de penetrante geur. En dan zijn er de 250 vleesetende planten uit tropisch Azië. Sommige zijn uiterst zeldzaam en bedreigd. En dan is er de Jadebloem, in 1854 in de Filippijnen gevonden. De hangende trossen tellen soms wel 75 blauwgroene bloemen, die in het wild soms wel drie meter lang worden. De plant klimt in de hoge tropische kas en kan wel 18 meter lang worden.
Clusius-tuin Hortus Botanicus Leiden, foto Ralph Reniers
Een bezoek aan de Hortus Botanicus Leiden is een groot genoegen, maar wie ook de wonderen in de kassen wil beleven kan beter wachten tot 5 juni.
Hortus Botanicus Leiden
Rapenburg 73, 2311 GJ Leiden
Extra informatie:
https://jtravel.nl/bezienswaardigheden-leiden/hortus-leiden
