Niels Broszat, Icoon #047 2022/42 x 33 cm. eitempera en olieverf op paneel
Hoe de beeldende kunst op de tast zijn weg vindt in een virtuele 3D-wereld: Niels Broszat gids op expositie Galerie De Meerse in Hoofddorp
Door Karin Abdullah Khan-Feenstra
Leuk of niet, na de komst van het internet en vervolgens de rol van de sociale media hierin, zal de digitale wereld steeds meer oprukken. De digitale werkelijkheid die naast de fysieke wereld bestaat, de zogenaamde Metaverse, zal ook steeds levensechter worden. Zo bestaat er reeds een netwerk van virtuele 3D-ruimtes waarin gebruikers allerlei activiteiten kunnen uitvoeren via een avatar, een dubbelganger, zoals bijvoorbeeld in het spel Minecraft.
Ook beeldend kunstenaars hebben deze nieuwe mogelijkheid ontdekt. Wat bezielt deze kunstenaars, wat drijft ze? En al helemaal als het ze niet zozeer om het geld gaat. Zeggen ze. Beeldend kunstenaar Niels Broszat (1980) nam in 2014 voor zijn in eitempera en olieverf geschilderde moderne iconen nog de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst in ontvangst uit de handen van koning Willem-Alexander. Nu is hij samen met kunsthistoricus en programmeur Ellen Witsen Elias curator van de expositie New Art Mania in Galerie De Meerse in Hoofddorp.
Het is ingewikkeld geeft Broszat toe, maar in het kort komt het hierop neer. Non Fungibel Tokens (NFT’s), verhandelbare maar volkomen unieke eigendomsbewijzen behorend bij een digitaal en nu zelfs ook een fysiek product, worden gemint, of beeldender gezegd gebrandmerkt in een Blockchain, een niet te vervalsen of te kopiëren digitaal snoer. Die NFT’s worden uiteraard gekocht. De koper, vult zijn of haar digitale portemonnee, we noemen hem even Wallet 1 met cryptomunten die worden aangeschaft met euro’s. Deze crypto-munten worden op hun beurt weer verstuurd naar Wallet 2 waarmee kan worden ingelogd op een marktplaats waar de NFT gemaakt (gemint) en gekocht wordt.
Speculanten dachten hiermee snel veel geld te verdienen. Niet zozeer met kunst maar met Bitcoins. Het verschil tussen de twee is dat je Bitcoins stante pede kunt inruilen, maar kunst niet. Vorige maand nog bleef van de handel weinig over omdat de NFT-markt instortte. Toch blijken NFT’s voor sommige kunstenaars een nieuw verdienmodel. Zo ook voor Broszat die wel blij is met die ineenstorting van de NFT-markt. De afkoeling van die markt ziet hij als een voordeel. Er ontstaat meer ruimte voor kunst. Het hele project begon namelijk ooit idealistisch. De uitvinders van cryptomunten en NFT’s willen de macht democratischer maken. Na een goedbedoelde start zagen criminelen en pedofielen er echter ook wel brood in. De bedoeling van tegenkracht, tegenpartij en de anonimiteit waren ook voor hen aantrekkelijk. Door deze ineenstorting verlaten ze deze NFT-omgeving weer. Dat is goed nieuws.
Niels Broszat, icoon #047/048 half state
Broszat kan er daarom niet van wakker liggen. Wat hem boeit is het avontuur, het onverwachte, het onduidelijke, het ongrijpbare, zodat de klassieke kunstmarkt geen vat kan krijgen op wat hij doet. Daar komt bij dat een NFT door zijn uniciteit een schaarste creëert in de online-wereld. Ieder kunstobject is namelijk zó makkelijk digitaal te verspreiden en te copy-pasten, dat de afbeelding ervan het object zelf bijna vervangt.
Daar komt bij dat de digitale markt en metaverse veel levendiger en volatieler is dan de fysieke kunstwereld. Het is een Wild West aan onverwachte gebeurtenissen die bovendien 24/7 door NFT-fans in de gaten wordt gehouden. De koersen van NFT’s kunnen met de minuut stijgen en dalen en de waarde van de cryptomunt evenzeer. Dubbelspeculatief noemt Broszat het. Lees: spánnend!. De hype begon vorig jaar in de coronaperiode. Iedereen zat thuis en deed zoveel mogelijk online.
De voortdurende aanwezigheid van geïnteresseerden online die hieruit is voortgesproten maakt dat de ontwikkelingen sneller gaan. Het kost immers meer tijd om openingen van tentoonstellingen fysiek te bezoeken dan al werkend in de NFT-space met een scheel oog de voorbijkomende gebeurtenissen in de gaten te houden.
Broszat vindt dat daar ook een gevaar in schuilt. Om zijn artistieke kwaliteit te bewaken heeft hij zichzelf daarom opgelegd om vaste delen van de dag een pauze te nemen. Hij wil voorkomen dat hij vluchtiger beelden produceert dan voorheen. Hij zou er wel meer door verdienen, maar dat keurt hij streng af. De kunstenaar ontvangt namelijk een provisie bij iedere digitale wisseling van eigenaar of nieuwe editie van een kunstwerk. Hij laat dat graag over aan nepkunstenaars die het effect en de winst belangrijker vinden dan bij te dragen aan het discours in de kunst.
Na zijn bachelor aan de KABK in 2007 werd hij al direct gezien. Criticus Rutger Pontzen van de Volkskrant volgde hem al in de tijd dat hij nog bloemstillevens schilderde. Ook kreeg hij al snel een tentoonstelling in het destijds Haags Gemeentemuseum, won hij de Buning Brongers Award voor jonge kunstenaars en vond zijn werk al snel een weg naar de grote bedrijfscollecties. Toch werd zijn Koninklijke erkenning in 2014 definitief een omslagjaar en raakte hij bekend met zijn naar de moderne tijd gebrachte middeleeuwse beeldtaal. Van meet af aan werkte hij met klassieke materialen, zelf gedreven eitempera en olieverf op paneel. Maar waar iconen oorspronkelijk symbolen zijn voor het goddelijke, zijn ze bij hem niet meer dan een bron van inspiratie die leidt tot het vervaardigen van samengestelde beelden en vormen in felle kleuren. De symbooltjes, de figuurtjes en grotere versies van de twee, krijgen een nieuw leven en zweven door de ruimte of wekken een heraldische indruk. Maar toch, al doet zijn werk bij tijd en wijle zelfs animatieachtig aan, nog altijd is het olieverfschilderij het vertrekpunt. Daar waar hij normaliter de werken helemaal tot het eind afmaakt, daar heeft hij nu van het onvoltooide werk een hoogwaardige foto laten maken. Vervolgens schilderde hij het werk af en heeft daarna de foto op zijn ipad bewerkt tot er een tweede digitale versie naast de fysieke versie ontstond. Het zich aldus transformerende werk legde zo een reis af. Een reis door de NFT-space en tegelijkertijd een reis door de tijd, door de kunstgeschiedenis. Dat kon in principe eindeloos doorgaan. Een verbinding ontstaat tussen verleden en heden. Iedere bezitter van een volgende editie bezit zo een uniek werk. Fysiek of digitaal. Het digitale werk kan dan worden getoond op een digitaal scherm in de fysieke werkelijkheid.
Niels Broszat, icoon #048 2022/5000 x 4108 pixels 300 Pixels/Inch sRGB Procreate Jpeg
Zo bezit het museum Krona te Uden dan ook NFT’s van Niels Broszat die je op zaal kunt bezichtigen. Vooral in deze context wordt duidelijk waar het Broszat in zijn beelden om te doen is. Niet om de religie of om het engagement, niet eens om de kunstgeschiedenis, maar om beelden helemaal zelf te laten spreken. Om de vrije associatie bij die beelden en vormen. Dan blijken beelden uit bijvoorbeeld Syrië en uit onze Middeleeuwen ineens naadloos bij elkaar aan te sluiten.
Het museum heeft dan ook een werk uit de serie Gatekeepers (voluit: 1000 gatekeepers of the most exhilerating pond in Paradise) aangeschaft. Namelijk de Gatekeepers 061 tot en met 072.
Gatekeeper #068 collectie Museum Krona
De laatste twee iconen (#045 en #046) zijn net als in de huidige tentoonstelling in Galerie De Meerse twee iconen die dezelfde oorsprong hebben. Links fysiek werk, rechts digitaal (NFT)
Niels Broszat, links analoog/fysiek werk; Icoon #045, rechts digitaal Icoon #046 (NFT)
Maar blijft toch de vraag wat voor Broszat nu toch de meerwaarde is van de NFT-markt. Bekend was hij al, podium had hij al. We moeten hiervoor in de huid van de kunstenaar kruipen. De bloemstillevens leverden Broszat op een goed moment niet meer de voldoening die ze aanvankelijk gaven. Maar jezelf vernieuwen is niet eenvoudig en zelfs riskant, ook financieel. Zeker als je werk al is opgepikt. Broszat ziet dat zelf niet zo. Hij vindt risico nemen juist leuk. Hij ziet zichzelf graag als de ambassadeur van de verandering. Maar dan nog, teveel verandering wordt niet altijd gewaardeerd. In eerste instantie niet door het geïnteresseerde publiek en in tweede instantie niet door collega-kunstenaars. Over dit laatste hoor je kunstenaars nooit. Maar het is wel degelijk een factor van belang. Niet alleen voor Broszat. Maar deze kunstkritiek uit eigen kring is een factor die in de NFT-space een veel gemakkelijker, natuurlijker en autonomere plek heeft veroverd dan binnen de galeriewereld. Dit bevestigt de noodzaak van een podium waarop de kunstenaar echt vrij kan zijn. De NFT-space biedt deze mogelijkheid.
De kunstenaars en geïnteresseerde kopers kennen elkaar vaak uitsluitend van de NFT-space. Daardoor ontmoeten zij elkaar zelden in levenden lijve. Ze staan te popelen om elkaar een keer in het echt te zien en te spreken. Dat geldt eigenlijk ook voor de kopers die door hun eigen experimentele lef ambassadeur zijn geworden van het door hen gekochte werk. Het gevolg is dat bijvoorbeeld bij de opening van de tentoonstelling New Art Mania in Galerie De Meerse het hele bijenvolkje aan NFT-betrokkenen op de been was.
Maar wat volgens Broszat ontbreekt en wordt gemist is kunstkritiek. Ook ontbreken er curatoren. Dat maakt de expositie in Galerie de Meerse tot een noodzakelijke en interessante tentoonstelling die compact is vormgegeven. Bijzonder is het dat de galerie dit actuele onderwerp heeft opgepakt én aangedurft.
Broszat mag dan met zijn werk het publiek prikkelen, het werk van de overige deelnemers van de tentoonstelling is niet minder verrassend. Zo is de bekende Britse -inmiddels- digitale kunstenaar Trevor Jones, beroemd geworden door de zogenaamde Bitcoin Angel die een digitale bewerking is van het beroemde 17e eeuwse beeld ‘Extase van Teresa’ van Lorenzo Bernini, ook opgenomen in de tentoonstelling. Wie de app Artivive downloadt op zijn mobiel en de afbeelding bij dit artikel voor het oog van de camera houdt, krijgt een schitterende voorstelling te zien. De kijker bevindt zich plots in de Corona-kapel in Rome waar bij prachtige bijpassende orgelmuziek de engel het hart van de heilige Theresia van Avila doorboort. Zes jaar geleden zat hij nog aan de grond en kon hij zijn hypotheek niet betalen. Eerst kwam hij op het idee om zijn reeds in QR-code ingescande kunstwerken in een digitale galerie aan het publiek te tonen. Vervolgens maakte hij van zijn ‘Bitcoin Angel’ een crypto-equivalent en door de verkoop van NFT’s heeft Jones in een dag tijd miljoenen verdiend. Volges de Gardian meer dan 3 miljoen dollar. In Nederland is hij onbekend.
De 'Bitcoin Angel' van Trevor Jones. Foto Trevor Jones 2021
En dan Jan Robert Leegte (1973) die eind jaren negentig begon met het maken van internetkunst. Een jaar geleden exposeerde hij zijn ‘Compressed Landscapes’ in een solotentoonstelling in het Van Gogh Museum. Wat hem en Niels Broszat naast deze betrekkelijk klassieke benadering bindt is het zoeken naar gemeenschap. Beide kunstenaars omringen zich met een netwerk aan gelijkgestemden en werken daarmee samen.
Dan is er nog gelauwerd kunstenaar Cees Krijnen (1969) die in 1999 de Prix de Rome won in de discipline Beeldende kunst/Theater, met een reality project genaamd ‘Financing my Parents Divorce”. Ook hij geniet internationale bekendheid en heeft pas zijn eerste NFT gemint. Hij maakt autobiografische kunst en voor de tentoonstelling New Art Mania ging hij twee dagen lang in gesprek met acteur Hans Dagelet die op 8 december optreedt in de voorstelling ‘Stervend Europa’ in Het Oude Raadhuis. Speciaal voor deze gelegenheid maakte hij een praatstoel waarin hij zelf plaatsnam. De podcast wordt binnenkort gemint en wordt is daarna te verkrijgen als NFT.
Het bijzondere is hier de kleine pioniersgemeenschap die zo is gecreëerd. Rijp en groen naast elkaar. De net in kunsteducatie en in een minor esthetiek op een NFT aan de Universiteit van Amsterdam afgestudeerde Isis van der Knaap hangt zij aan zij met de bekende NFT-pionier Rutger van der Tas en Kenny Schachter die lector is aan de Kunstacademie in Zurich.
Zelf vinden de kunstenaars dit niet boeiend. De gemeenschap telt; en het enthousiasme.
Het aantal mogelijkheden blijkt groot. Te omvangrijk eigenlijk voor één enkele tentoonstelling. Maar een tipje van de digitale sluier wordt hiermee wel opgetild.
New Art Mania, tot en met 10 december 2022. Galerie De Meerse, Het Cultuurgebouw, Raadhuisplein 3, 2132 TZ Hoofddorp.
Niels Broszat, Rutger van der Tas, Looty, Noortje Stortelder, Cees Krijnen, Isis van der Knaap, Daniel Martin, Michiel van der Zanden, Trevor Jones, Ytje Veenstra, Jan Robert Leegte, Kenny Schachter e.a.
Te koop: https://looksrare.org/collections/0x9d2aa7e647FFF786390Ac331c0E31F3dC660de1f/9
https://www.youtube.com/watch?v=XopQS0AOYi8
'Compressed Landscapes' van Jan Robert Leegte. Van Gogh Museum 2021
Voor meer informatie: http://www.demeerse.nl
